Beşinci Kitap Kognisyon‘da Stephan Käufer ve Anthony Chemero’nun Phenomenology: An Introduction isimli güncel çalışmasını 9, 16, 23, 30 Haziran Pazartesi günleri saat 20:00 – 22:00 arasında olmak üzere 4 hafta boyunca birlikte okuyup tartışacağız. Oturumlarda, fenomenolojideki tarihsel gelişimin psikoloji ile kesişimleri, bu kesişimlerin bugünkü bedenlenmiş bilişsel bilim (embodied cognitive science) yaklaşımlarına yönelik attığı temelleri ve açtığı güncel tartışmaları tartışacağız.
Bu kez etkinliğin moderatörlüğünü İlknur Eliş üstleniyor. Kitap kulübü boyunca her hafta yaklaşık 40-50 sayfalık bir ön okuma yapılarak gelinmesi beklenecek, ardından konu içerikleri toplantı içinde teorik çerçeve ve klinik yansımaları birlikte değerlendirilecektir. Kitap İngilizce olsa da tartışmalar Türkçe yürütülecektir.
Stephen Käufer ve Anthony Chemero’nun Phenomenology: An Introduction adlı eseri, fenomenolojiyi hem tarihsel gelişimiyle hem de çağdaş bilişsel bilimle kurduğu ilişkilerle ele alan kapsamlı bir giriş kitabıdır. Kant’tan Husserl’e, Heidegger’den Merleau-Ponty ve Sartre’a uzanan düşünce çizgisini açık ve sistemli bir dille sunar. Kitap, yalnızca klasik filozofların görüşlerini tanıtmakla kalmaz; aynı zamanda Gestalt psikolojisi, ekolojik algı kuramı ve yapay zekâ eleştirileri gibi uygulamalı alanlara da ışık tutar. Felsefe ve psikoloji arasında köprü kuran bu metin, fenomenolojik düşünceye güncel ve bütüncül bir perspektif sunar.
Etkinliğin moderatörü İlknur Eliş, 29 Mayıs Üniversitesi’nde felsefe yüksek lisans tez dönemindedir. Zihin felsefesi, ekolojik psikoloji, enaktivizm ve fenomenoloji temel çalışma alanlarıdır. Son 5 yıldır özellikle bedenlenmiş bilişsel bilim üzerine çalışmalarını yürüten ve bu konuda ulusal ve uluslarası çeşitli mecralardaki sunumlarıyla alanın güncel konularını tartışmaya açan İlknur Eliş, şu anda da tezinde fenomenoloji ve enaktivizmin felsefi ve bilimsel araçlarını kullanarak hareket ve benlik ilişkisinin temellerini incelemektedir. Kurulduğu yıldan itibaren son 4 yıldır CogIST’de çeşitli etkinliklerin organizatörlüğünü yapmış, son iki yıldır da ücretsiz olarak gerçekleştirilen kitap okuma kulübünün moderatörlüğünü üstlenmiştir.
1. Oturum (9 Haziran) – Bilinçten Varlığa
Bu oturumda, fenomenolojinin kökensel biçimlenişini zihne ve bilince yönelik üç farklı yaklaşım üzerinden ele alıyoruz. Kant, deneyimin yapısal koşullarını belirleyen aktif bir zihin anlayışı geliştirerek fenomenolojik düşüncenin önünü açar. Husserl bu mirası, bilincin evrensel yapıları ve yönelimsellik (intentionality) kavramı üzerinden sistemli bir transandantal fenomenoloji kurarak dönüştürür. Heidegger ise bu bilinç merkezli yaklaşımı aşarak, insan varlığını “dünyada-varlık” olarak konumlandırır ve fenomenolojiyi varlık sorusuna yöneltir.
- Chapter 1: Kant and Wundt
- Chapter 2: Edmund Husserl and Transcendental Phenomenology
- Chapter 3: Martin Heidegger and Existential Phenomenology
2. Oturum (16 Haziran) – Algı ve Beden: Dinamik bir yaklaşım
2. oturumda, psikolojide ve felsefede bütüncül ve doğrudan deneyimin yapı taşlarına odaklanacağız. Gestalt psikolojisi, algının yapısal bütünlüğünü vurgulayarak deneyimin parçalanamaz doğasına dikkat çeker ve özne-nesne ilişkisini statik olmaktan çıkarıp dinamik bir etkileşim alanı olarak sunar. Bu yaklaşım, algı kuramlarında fenomenolojik yönelimin önünü açar. Merleau-Ponty ise bedenin yalnızca algılayan değil, dünyayla anlamlı ilişkiler kuran bir varlık olduğunu savunur; böylece bedenlenmiş bilinç ve hareketin kavramsal temellerini atarken çağdaş nörofelsefeye de kapı aralar.
- Chapter 4: Gestalt Psychology
- Chapter 5: Maurice Merleau-Ponty: The Body and Perception
3. Oturum (23 Haziran) – Eylem, İlişkisellik ve Özne üzerine
Bu oturumda Sartre’ın bilinçler-arasılık ve özgürlük felsefesiyle, Gibson’ın çevresel bağlamda doğrudan algı kuramını karşılaştırıyoruz. Sartre’da özne, başkasının bakışıyla şekillenen bir kendilik olarak karşımıza çıkar; Gibson ise çevredeki nesnelerin sunduğu eylem olanaklarıyla (affordance) ilişkilenen bir eyleyici sistem modeline yönelir ve inşa ettiği bilimsel araçlar ve kavramlarla bu ilişkiselliğin teknik temellerini atar. Her iki yaklaşımda da özne, yalıtılmış bir bilinç olarak değil, başkası ya da çevresiyle kurduğu ilişkiler içinde tanımlanır. Böylece fenomenolojik felsefe ve ekolojik psikoloji, özneyi dünyanın içinde hareket eden bir varlık olarak kavrar.
- Chapter 6: Jean-Paul Sartre: Phenomenological Existentialism
- Chapter 7: James J. Gibson and Ecological Psychology
4. Oturum (30 Haziran) – Yapay Zekâ, Bilişsel Bilim ve Fenomenoloji
Son oturumda psikoloji ve felsefede deneyimin bütüncül, doğrudan ve hareket temelli doğasına odaklanan önceki yaklaşımların ardından, Dreyfus’un klasik bilişsel modele yönelttiği eleştiriler eşliğinde, fenomenolojinin bilişsel bilimde nasıl yeniden konumlandığını ele alıyoruz. Yapay zekâ tartışmaları aracılığıyla temsilci zihin modelinin sınırlarını açığa çıkaran bu eleştirel hat, enaktivizm, dinamik sistemler kuramı ve sensorimotor yaklaşımlar üzerinden teknik düzeyde yeni bilişsel modellerin önünü açar. Böylece fenomenoloji yalnızca ontolojik değil, aynı zamanda kavramsal ve araçsal olarak da disiplinlerarası bir biliş bilimi tasavvuruna katkı sunar.
- Chapter 8: Hubert Dreyfus and the Phenomenological Critique of Cognitivism
- Chapter 9: Phenomenological Cognitive Science
Kitap Kognisyon bilişsel bilimle ilgilenen öğrenci, araştırmacı yahut alan dışından meraklıların tek bir kitap ve tema etrafında bir araya gelerek birkaç haftalığına fikir alışverişinde bulunabilecekleri, kitabı ve temayı birlikte etüd edebilecekleri bir tartışma ortamı yaratmayı amaçlıyor! Bu bağlamda her Kitap Kognisyon etkinliğini tek kitaplık bir kitap kulübü gibi düşünebiliriz. Her Kitap Kognisyon için bir kitap seçecek ve bir moderatör eşliğinde oturumları gerçekleştireceğiz. Haftanın belli bir günü online olarak düzenleyeceğimiz bu etkinliklerin katılan herkes için doyurucu olmasını umuyoruz. Her Kitap Kognisyon etkinliği birkaç hafta sürecek ve haftanın belli bir günü belli bir saatte toplanarak kitap üzerinde tartışacağız. Katılımcıların her oturumdan önce ilgili bölümleri okumaları beklenmektedir.
Etkinliğin ücreti her bir katılımcı için KDV dahil 700 TL’dir. Ödeme bilgileri, kayıt formunu dolduran katılımcılar ile en kısa zamanda e-posta yoluyla paylaşılacaktır.
CogIST olarak, sizlerle birlikte bilişsel bilime dair derinlikli tartışmalar yürütmeyi amaçladığımız Kitap Kognisyon #5 etkinliğimizi ne yazık ki moderatör hocamızın programında çıkan beklenmedik bir aksaklık nedeniyle iptal etmek zorunda kaldık.
